रोजगार हमी योजना विभाग

महात्मा गांधी राष्ट्रीय ग्रामीण रोजगार हमी अधिनियम (2005)
महात्मा गांधी राष्ट्रीय ग्रामीण रोजगार हमी अधिनियम (MGNREGA) 7 सप्टेंबर 2005 रोजी अधिसूचित करण्यात आला. महाराष्ट्र राज्यात या अधिनियमाची अंमलबजावणी करण्यासाठी “महात्मा गांधी राष्ट्रीय ग्रामीण रोजगार हमी योजना” राबवली जाते.
उद्दिष्ट (Mandate):
MGNREGA चा मुख्य उद्देश ग्रामीण भागातील प्रत्येक कुटुंबातील प्रौढ सदस्यांना, जे अकुशल श्रम करण्यास इच्छुक आहेत, त्यांना आर्थिक वर्षात किमान 100 दिवस रोजगार हमी देणे हा आहे.

उद्दिष्टे (Objectives):
MGNREGS ची प्रमुख उद्दिष्टे:
ग्रामीण भागातील प्रत्येक कुटुंबाला मागणीनुसार आर्थिक वर्षात किमान 100 दिवस अकुशल मजुरीची हमी देणे.
निर्धारित गुणवत्ता व टिकाऊपणासह उत्पादक मालमत्ता तयार करणे.
गरीबांच्या उपजीविकेच्या संसाधनांचा पाया बळकट करणे.
सामाजिक समावेशनाला सक्रियपणे प्रोत्साहन देणे.
पंचायती राज संस्थांना बळकटी देणे.

हेतू (Goals):
MGNREGS च्या प्रमुख हेतू:
ग्रामीण भागातील सर्वात असुरक्षित लोकांसाठी सामाजिक संरक्षण निर्माण करणे.
ग्रामीण गरीबांच्या उपजीविकेची सुरक्षितता वाढवण्यासाठी रोजगार निर्मिती करणे.
ग्रामीण भागातील नैसर्गिक संसाधनांचा विकास करणे.
टिकाऊ व उत्पादक ग्रामीण मालमत्ता निर्माण करणे.

ही योजना ग्रामीण रोजगार आणि गरीबांच्या जीवनमान उंचावण्यासाठी एक महत्त्वाचा उपक्रम आहे.

महाराष्ट्र रोजगार हमी योजना
सध्या महाराष्ट्र रोजगार हमी अधिनियम, 1977 (6 ऑगस्ट 2014 पर्यंत सुधारित) राज्यात लागू आहे. या अधिनियमांतर्गत दोन प्रमुख योजना राबविल्या जातात.

1. महात्मा गांधी राष्ट्रीय ग्रामीण रोजगार हमी योजना – महाराष्ट्र (MGNREGS)
या योजनेअंतर्गत केंद्र सरकार प्रत्येक ग्रामीण कुटुंबाला आर्थिक वर्षात 100 दिवस रोजगाराची हमी देते आणि त्या 100 दिवसांचे वेतन खर्च केंद्र सरकार उचलते.
100 दिवसांपेक्षा अधिक काम करणाऱ्या मजुरांच्या वेतनाचा अतिरिक्त आर्थिक भार महाराष्ट्र सरकार उचलते.

2. वैयक्तिक लाभ योजना (Individual Benefit Schemes)
महाराष्ट्र रोजगार हमी अधिनियम, 1977 च्या कलम (12)(e) नुसार, वैयक्तिक लाभ योजना परतफेड तत्त्वावर (reimbursement basis) अनुदान योजनांच्या स्वरूपात राबविली जाते.

राज्य सरकारच्या निधीचा वापर:
राज्य सरकारच्या निधीतून पुढील कामांसाठी आर्थिक सहाय्य केले जाते:
राज्य रोजगार हमी योजनेअंतर्गत सुरू असलेल्या कुशल कामांची पूर्णता.
राज्य रोजगार हमी योजनेअंतर्गत संपादित केलेल्या जमिनीच्या मोबदल्यासाठी निधी उपलब्ध करणे.

ही योजना राज्यातील ग्रामीण आणि शहरी गरीब लोकांसाठी रोजगाराच्या संधी निर्माण करण्यासाठी प्रभावीपणे कार्यरत आहे.

संकेतस्थळ

महात्मा गांधी राष्ट्रीय ग्रामीण रोजगार हमी योजना

महात्मा गांधी राष्ट्रीय ग्रामीण रोजगार हमी योजना – महाराष्ट्र